به نقل از «قدس آنلاین»
2024-04-29@16:16:36 GMT
چاووش عزا
تاریخ انتشار: ۱۹ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۸۶۲۴۹۲
سیدامیر ۱۰ ساله بوده که همراه مرحوم پدرش سقاخوانی می‌کرده است. پدر و پدربزرگ او نقیب یا پیش‌خوان آیین سقایی بوده‌اند؛ آیینی کهن از عزاداری که اینجا در نوش‌آباد در نزدیکی کاشان، هنوز هم هر سال در آستانه محرم آغاز می‌شود.
هیچ کس درست نمی‌داند که سقاخوانی از کی شده سنت عزاداری نوش‌آبادی‌ها؛ هر چه هست این سنت، از پدرها به پسرها ارث رسیده تا آیینی کهن در میان ساکنان حاشیه کویر، ماندگار شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
خود نوش‌آبادی‌ها اما معتقدند نام‌گذاری آیین عزایشان به نام سقایی، به روزگار حاکمانی می‌رسد که نمی‌خواسته‌اند مردم در سوگ سیدالشهدا(ع) عزاداری کنند. می‌گویند در زمان‌های قدیم حاکمان مانع برگزاری آیین‌های عزاداری بوده‌اند، برای همین هم نوحه‌خوان‌ها به بهانه آب دادن به مردم، مشکی یا کوزه‌ای به دوش می‌گرفته‌اند و همچنان که مردم را سیراب می‌کرده‌اند، نوحه می‌خوانده‌اند تا آیین عزا زنده بماند.
هنوز هم اجرای سقایی در دیگر مناطق کاشان به این شکل است که نوحه‌خوان‌ها مشک یا کوزه آب بر دوش گرفته و در میان جمعیت با خواندن اشعاری به ذکر مظلومیت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) می‌پردازند؛ اما سقاخوانی نوش‌آباد صرفاً سبک خاصی از عزاداری است؛ نوعی عزاداری جمعی که بر پایه همخوانی نوحه‌ها بنا شده است.
نوحه‌خوانی در دستگاه‌های موسیقی ایرانی
سیدامیر سادات‌الحسینی، سقایی را ذکر مصائب حضرت امام حسین(ع) و یاران باوفای ایشان می‌داند؛ آن هم به صورت نوحه‌سرایی دسته‌جمعی، بدون سینه‌زنی و زنجیرزنی و بدون سنج و طبل؛ ذکرهایی که در قالب نوحه‌های حزین و سنگین برگرفته از مقام‌های موسیقی سنتی ایرانی و اغلب در دستگاه‌های موسیقی ایرانی از جمله شور، دشتی، ابوعطا، همایون، شوشتری و افشاری خوانده می‌شود.
اشعار این نوحه‌ها و مفاهیم آنها برگرفته از لطایف ذوقی، حقایق تاریخی و باورهای اسطوره‌ای است و همین ریشه‌ها، اشعار سقایی آن را از سطح نوحه‌های عامیانه بالاتر آورده است. سقاخوان‌ها با نوحه‌هایی که می‌خوانند، منزل به منزل حرکت قافله حضرت سیدالشهدا(ع) را برای شنوندگان تصویر می‌کنند.
اهالی نوش‌آباد سنت سقاخوانی را از شامگاه عید غدیر پس از نماز مغرب و عشا آغاز می‌کنند. حسینیه‌های نوش‌آباد، شامگاه عید غدیر پر می‌شود از نوای نوحه.
همزمان با این مراسم، سیاه‌پوش کردن شهر و برافراشتن پرچم‌های سبز، قرمز و سیاه در تکایا و حسینیه‌ها و در هر کوچه و خیابان هم انجام می‌شود تا نوش‌آبادی‌ها آماده اقامه عزای محرم بشوند. حالا وقت آن است تا کسی در شهر بچرخد و به صورتی نمادین خبر فرارسیدن ایام عزای حسینی را به گوش اهالی برساند. این، وظیفه سقاخوان‌هاست.
نوحه شب اول محرم در شام عید غدیر با این بیت شروع می‌شده است:
ای اهل عزا ماه محرم شده نزدیک
ایام غم و محنت و ماتم شده نزدیک
سقاخوان قدیمی نوش‌آبادی حالا گرم از یادآوری گذشته، دارد گوشه و کنار سنت سقایی را شرح می‌دهد. می‌گوید: «در قدیم که مردم در تنگنا و مضیقه بوده‌اند و همه‌شان نمی‌توانسته‌اند آیین سقاخوانی را اجرا کنند، برخی از خانواده‌ها بانی برگزاری مراسم می‌شده‌اند و اعلام می‌کرده‌اند امشب خانه من را به سقاخوانی متبرک کنید. به همین ترتیب برای تمامی شب‌ها نوبت می‌گرفته‌اند».
حالا اما سال‌هاست که سنت سقاخوانی در حسینیه‌های شهر برگزار می‌شود.
نقیبان می‌خوانند و شاگردان جواب می‌دهند
او به سنت سرایش نوحه هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «در زمان‌های قدیم که سقاخوانان می‌خواسته‌اند سقایی بخوانند از صبح آن روز، یک نفر با چهارپا عازم کاشان می‌شده و نوحه‌های تازه‌سروده شده را از شاعران می‌گرفته تا به جلسه سقایی برساند».
به گفته وی هر یک از این نوحه‌ها سبک خاص خود در دستگاه موسیقی را دارد که باید با همان دستگاه موسیقی خوانده شود؛ هر چند بیشتر آنها در دستگاه شور است.
سیدامیر یادی هم از سقاخوان‌های پیشکسوت می‌کند و می‌گوید: «مرحوم پدربزرگم سیدمسلم سادات الحسینی، مرحوم عباسقلی چاوشیان و مرحوم محمد ارفع‌تبار پسر باباحسین از سقاخوان‌های قدیم نوش‌آباد بوده‌اند که بیشتر نوحه‌هایشان هم اشعار «وصاف بیدگلی» است که شاعر شوریده عهد مشروطه بوده است.
بانوی فرزانه‌ای هم در نوش‌آباد داشته‌ایم به نام ملاسکینه نوش‌آبادی که معلم قرآن بوده. پسرهای او هم یعنی آقامصطفی، سیدشکرالله و سیدمحمدامیر سقاخوان‌های نوش‌آباد بوده‌اند. میرزاحسن و میرزاحسین کبریایی و آقاجواد هاشمی هم بوده‌اند که نسخه‌های خطی از اشعار «صغیر اصفهانی»، «خباز کاشانی» و «شرمی کاشانی» را می‌خوانده‌اند».
این سال‌ها نوحه‌سراهای جوان هم قدم به میدان گذاشته‌اند. این است که هر سال در آیین سقاخوانی نوحه‌های تازه خوانده می‌شود.
سقاخوان‌های نوش‌آبادی در حسینیه یا محل سقاخوانی به شکل چهار حلقه جدا از هم می‌نشینند. به این ترتیب به دو دسته و هر دسته به یک گروه اصلی به عنوان نقیب یا استاد و یک گروه به اصطلاح شاگردان تقسیم می‌شوند. البته خیل عزاداران هم آنها را همراهی می‌کنند.
دو گروه نقیب، قطعات اصلی شعر را خوانده و دو گروه شاگرد که معمولاً تعدادشان از گروه اصلی بیشتر است، بندهای قطعات در قالب ترجیع بند و یا ترکیب‌بند و یا یک مصرع از هر بیت را پاسخ می‌گویند.
در شب‌های پیش از آغاز محرم، اشعار سقایی عمدتاً در بیان چرایی حج نیمه‌تمام سیدالشهدا(ع) است. یکی از قدیمی‌ترین نوحه‌های این شب‌ها این است:
از حریم کعبه عزم کربلا دارد، حسین(ع)
عزم جانبازی به راه کبریا دارد، حسین(ع)
تا نیابد از جفا بر بسط یزدانی گزند
انصراف از حج خود، خون خدا دارد حسین(ع)
سقاخوان‌ها از رسیدن محرم خبر می‌دهند
سقاخوان‌ها پس از ۱۰ شب سقاخوانی در حسینیه، در آخرین شب از ماه ذی‌الحجه در کوچه و خیابان می‌گردند و خبر رسیدن محرم را به همگان اعلام می‌کنند.
زِ هرسو نوحه و بانگ فغان می‌آید
گویا محرم شده
نوای یاحسین برگوش جان می‌آید
گویا محرم شده
با آغاز محرم، نوحه‌های سقاخوان‌ها حال و هوای دیگری پیدا می‌کند. در این شب‌ها عمده اشعار درباره مظلومیت قافله کربلاست.
سقاخوان‌ها صبح تاسوعا هم در کوچه‌ها می‌گردند و برای کسانی که از محرم سال قبل تا محرم امسال درگذشته‌اند، فاتحه می‌خوانند و صاحبان عزا نیز به یادبود، پرچمی را به هیئت هدیه می‌کنند.
در روز عاشورا هم سادات با شال‌های سبز بر گردن پیشاپیش هیئت سینه‌زنی و پشت سر تابوت نمادین پیکر مطهر سیدالشهدا(ع) حرکت می‌کنند؛ تابوتی که در قالب سنت کهن «کشته‌برداری» روی دست عزاداران نوش‌آبادی حمل می‌شود.
نوحه‌ای قدیمی هم هست که سقاخوان‌ها آن را در این آیین می‌خوانده‌اند:
آن عاشقی که جان داد، تا زنده دین بماند
جسمش به خاک و خون خفت، در کربلا، حسین است
آن کس که با قیامش از مکتب شهادت
درس جهاد و نهضت، داده به ما حسین است
آزاده‌مرد باشید گر حق نمی‌پرستید
آن رهبری که فرمود، این نکته را حسین است
اما هیچ کدام از این نوحه‌ها به سوزناکی نوحه وداع زینب(س) نیست؛ نوحه‌ای که سقاخوان‌ها عصر عاشورا آن را برای عزاداران نوش‌آبادی می‌خوانده‌اند:
بهر وداع آخرین
زینب ای خواهر
یک دم بیا سیرم ببین
زینب ای خواهر...
سنت سقاخوانی در نوش‌آباد ماندگار است
خاندان سادات‌الحسینی، پشت در پشت از پیشکسوتان و نقیبان سنت سقاخوانی در نوش‌آباد بوده‌اند. حالا سال‌هاست این میراث خانوادگی به سیدامیر رسیده است. او بیشتر از ۶۰ سال است سقاخوانی می‌کند. پسرانش هم سقاخوان هستند و حتماً پس از او، منصب میراثی پدر را عهده‌دار خواهند شد. آنها هم در شامگاه عید غدیر در حسینیه‌های نوش‌آباد نوحه خواهند خواهند؛ شب آخر ذی‌الحجه در کوچه و خیابان‌های نوش‌آباد می‌گردند و خبر آغاز محرم را به مردم می‌رسانند؛ روز تاسوعا برای عزادارانی که سال گذشته آخرین محرم زندگیشان را پشت سر گذاشته‌اند فاتحه خواهند خواند و روز عاشورا پیشاپیش هیئت عزادار در شهر می‌گردند... سنت سقاخوانی در نوش‌آبادی این‌طور، باقی مانده و باقی خواهد ماند.
خبرنگار: حرمت‌السادات متولی منبع: قدس آنلاین
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: محرم خوانده اند نوش آبادی ها نوش آباد سیدالشهدا ع نوش آباد حسینیه ها عید غدیر بوده اند نوحه ها حسین ع
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۸۶۲۴۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تمهیدات ویژه برای استفاده از پنل‌های خورشیدی در خلیل آباد
دریافت 28 MB
تصویربردار: حسین نوری
کد خبر 6091072
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است